Mới đây, Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản đã đưa ra một đề xuất khá nhạy cảm rằng: Sẽ tăng mức đóng bảo hiểm lương hưu (年金保険料) đối với những người có thu nhập cao có Nenshyu từ 798 man yên trở lên (không bao gồm thưởng bonus). Mục tiêu của việc này là đảm bảo hệ thống lương hưu có thể hoạt động bền vững trong dài hạn. Nhưng câu hỏi đặt ra là, liệu đây có phải là một cách tiếp cận công bằng hay chỉ đơn giản là “lấy chỗ nào được thì lấy”?
MỤC LỤC
Cơ chế bảo hiểm lương hưu hiện tại
Để giải thích rõ hơn, chúng ta cần hiểu cơ chế hoạt động của bảo hiểm lương hưu, hay còn gọi là Nenkin. Hiện tại, mức đóng bảo hiểm được tính dựa trên “mức lương tiêu chuẩn hàng tháng – 標準報酬月額”, chia thành 32 cấp bậc khác nhau.
Cấp bậc thấp nhất hiện nay, áp dụng cho những người có mức lương 8,8 man yên/tháng (khoảng 14 triệu VNĐ), với số tiền bảo hiểm hưu trí phải đóng là 1,6 man yên/tháng (khoảng 2,5 triệu VNĐ).
Ngược lại, cấp bậc cao nhất áp dụng cho những người có mức lương 65 man yên/tháng (khoảng 100 triệu VNĐ), với số tiền bảo hiểm lương hưu phải đóng là 11,8 man yên/tháng (khoảng 19 triệu VNĐ). Tuy nhiên, với những người có thu nhập cao hơn (ví dụ: 80 man hay 100 man yên/tháng), mức phí bảo hiểm lương hưu này vẫn giữ nguyên, không thay đổi.
Tăng phí bảo hiểm lương hưu như thế nào?
Tăng phí bảo hiểm lương hưu với những người thu nhập cao từ năm 2027
Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản nhận định điều này tạo ra sự thiếu công bằng. Họ cho rằng những người có thu nhập cao hơn nên đóng góp nhiều hơn vì khả năng tài chính cho phép. Vì vậy, chính phủ đã đề xuất nâng mức trần thu nhập lên các mốc mới như 75 man, 79 man, 83 man hoặc thậm chí 98 man yên/năm. Dự kiến sẽ chính thức áp dụng kể từ tháng 9 năm 2027.
Nếu đề xuất này được thông qua, người lao động và doanh nghiệp sẽ phải móc hầu bao thêm từ 9.000 yên (~1,4 triệu VNĐ) đến 30.000 yên (~4,8 triệu VNĐ) mỗi tháng. Nhưng đừng vội “nhăn mặt”, vì số tiền này không biến mất vô ích, lương hưu của bạn sau khi nghỉ việc cũng sẽ tăng lên tương ứng. Theo tính toán của Bộ Lao động, nếu mức trần được nâng lên 75 man yên, người lao động đóng thêm 9.000 yên/tháng và nếu đóng liên tục trong 20 năm, họ sẽ nhận được thêm 10.000 yên/tháng (~1,6 triệu VNĐ) tiền lương hưu sau khi nghỉ hưu. Nếu bạn sống lâu hơn 18 năm sau khi về hưu, khoản “đầu tư” này sẽ mang lại lợi nhuận.
Nghe thì có vẻ “cũng ổn áp”, nhưng câu hỏi lớn nhất là: Liệu chúng ta có sống đủ lâu để hưởng trọn vẹn phần tăng này hay không?
Các sửa đổi khác
Một cải cách khác liên quan đến lương hưu dành cho người thân còn sống (遺族厚生年金) sẽ được chính phủ Nhật Bản áp dụng từ tháng 4 năm 2028. Cụ thể, nếu vợ/chồng trong độ tuổi từ 20 đến 59 tuổi không có con dưới 18 tuổi, khoản lương hưu sẽ được giới hạn trong 5 năm, bất kể giới tính.
Ngoài ra, chính phủ còn muốn sửa đổi chế độ lương hưu dành cho người lao động cao tuổi (hay còn gọi là “chế độ lương hưu khi đang làm việc – 在職老齢年金制度”) vào tháng 4 năm 2026, nhằm tăng số lượng người có thể nhận được đầy đủ lương hưu khi vẫn đi làm. Hiện tại, chế độ này bị chỉ trích vì làm giảm động lực làm việc của người cao tuổi.
Chưa dừng lại ở đó, chính phủ Nhật Bản cũng đang thảo luận về việc mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm lương hưu cho nhân viên bán thời gian (アルバイト). Theo quy định hiện hành, chỉ những công ty có quy mô từ 51 nhân viên trở lên mới phải áp dụng đóng bảo hiểm lương hưu, nhưng điều kiện này có thể bị bãi bỏ từ tháng 10 năm 2027 sau khi đạt được sự đồng thuận với các bên liên quan, bao gồm cả các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Phản ứng từ phía người lao động và doanh nghiệp
Dù có nhiều lợi ích tiềm năng, việc tăng phí bảo hiểm lương hưu vẫn gây ra tranh cãi trong nội bộ chính phủ và các đảng đối lập. Một số ý kiến cho rằng cách tính bảo hiểm hiện nay chưa công bằng. Họ đề xuất sử dụng tổng thu nhập, bao gồm cả tiền thưởng và thu nhập từ đầu tư tài chính, để làm cơ sở tính phí bảo hiểm.
Về phía người lao động, những người nằm trong nhóm thu nhập cao cho rằng họ đang bị “đánh thuế” vì kiếm được nhiều tiền.
Không chỉ người lao động, các doanh nghiệp – nơi phải gánh 50% khoản bảo hiểm lương hưu, cũng đang đau đầu. Đặc biệt, các doanh nghiệp vừa và nhỏ cho rằng việc tăng phí bảo hiểm lương hưu sẽ tạo ra gánh nặng không nhỏ. Một đại diện từ Phòng Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản đề xuất rằng nếu tăng, thì nên tăng từng bước nhỏ, chậm rãi để giảm thiểu ảnh hưởng.
Tác động đến ngân sách và thế hệ tương lai
Tăng mức đóng bảo hiểm lương hưu không chỉ để giải quyết vấn đề của hiện tại mà còn hướng tới lợi ích cho thế hệ tương lai. Theo Bộ Lao động Nhật Bản, nếu tăng mức thu nhập trần, tổng thu từ bảo hiểm lương hưu có thể tăng từ 430 tỷ yên (~7.000 tỷ VNĐ) đến 970 tỷ yên (~16.000 tỷ VNĐ). Điều này giúp tăng lợi nhuận từ quỹ lương hưu, đồng thời cải thiện mức lương hưu cho các thế hệ sau thêm 0,2 đến 0,5%.
Hiện tại, chính phủ Nhật Bản đang chuẩn bị trình dự thảo luật liên quan đến việc tăng phí bảo hiểm lương hưu lên Quốc hội trong phiên họp thường kỳ vào tháng 3/2025. Tuy nhiên, với áp lực từ dư luận và các bên liên quan, vẫn còn nhiều điều cần được thảo luận kỹ lưỡng.
Đây chắc chắn là một bước tiến lớn để bảo vệ hệ thống lương hưu của Nhật Bản, khi mà họ đang đối mặt với già hoá dân số và tỷ lệ sinh con giảm ở mức thấp kỷ lục. Nhưng liệu chính phủ có thể “giữ cân bằng” giữa việc tăng thu và giữ lòng dân hay không? Chúng ta hãy cùng chờ xem ở những cập nhật tiếp theo nhé!
Đối sách
Hiện nay, tại Nhật Bản tỷ lệ người cao tuổi (trên 65 tuổi) trong tổng dân số đang tăng lên do tình trạng già hóa dân số. Tỷ lệ này là 29,1% vào năm 2023 và dự kiến sẽ đạt 34,8% vào năm 2040, khi thế hệ “Junior Baby Boomer” bước vào tuổi 65. Nếu dân số trong độ tuổi lao động tiếp tục giảm, hệ thống an sinh xã hội có nguy cơ bị đe dọa.
Theo Viện Nghiên cứu Tổng hợp Mitsubishi, chi phí an sinh xã hội (bao gồm y tế, chăm sóc người cao tuổi và lương hưu) sẽ tăng lên 169 nghìn tỷ yên vào năm 2040, tăng 28% so với năm 2020. Trong đó, chi phí y tế do thế hệ lao động đóng góp sẽ tăng 48%, lên 63 nghìn tỷ yên, và chi phí chăm sóc người cao tuổi sẽ tăng 71%, lên 19,5 nghìn tỷ yên. Nếu tình trạng già hóa dân số tiếp tục vượt quá dự báo, việc tăng mức đóng góp bảo hiểm (社会保険料) của thế hệ lao động là không thể tránh khỏi.
Không chỉ dừng lại ở đó, số tiền lương hưu trong tương lai mà chúng ta nhận được cũng có thể sẽ giảm đi. Dự báo tài chính lương hưu dài hạn mà Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi công bố năm 2024 dựa trên kịch bản “trung bình”. Nếu tình hình kinh tế tiếp tục như 30 năm qua, mức lương hưu cơ bản trong tương lai sẽ giảm 30% so với hiện tại. Nếu tình trạng hiện tại tiếp tục tiến gần đến kịch bản “thấp”, mức giảm có thể còn lớn hơn dự báo.
Điều này cho thấy, nếu không bắt đầu đầu tư tích lũy tài sản ngay từ bây giờ (đặc biệt là thông qua chương trình NISA – miễn thuế đầu tư), tương lai tài chính của bạn sẽ đối mặt với nhiều rủi ro và bất ổn. Hãy hành động ngay hôm nay để đảm bảo một tương lai an toàn và vững chắc!
Theo: Nikkei News
